جیب های خالی، سفر های گران
4۶ درصد از مردم ایران سهمی از سفرهای تابستانی نداشته‌اند
جیب های خالی، سفر های گران
«سفر رفتن ایرانیان به تابستان خلاصه می‌شود» این را آمارها می‌گویند، آمارهایی که تجربه همه ما ایرانیان بر آن مهر تایید می‌زند. همین آمارها می‌گویند که تابستان امسال 54 درصد مردم به سفر رفته‌اند و ۴۶ درصد از مردم ایران سهمی از سفرهای تابستانی نداشته‌اند. در حالی شعار امسال از سوی سازمان جهانی گردشگری «گردشگری برای همه» نام گرفته است که مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان گردشگری و میراث فرهنگی می‌گوید که در ایران همه افراد جامعه از جمله قشر کم درآمد، معلولان، سالمندان از رفتن به سفر محروم هستند. اما چرا گردشگری در ایران به قشر یا دهک خاصی از افراد خلاصه می‌شود؟ مسلما پاسخ این سوال گران بودن هزینه‌های سفر است. اما سوال اصلی اینجاست که چرا هزینه‌های سفر به نسبت کشورهای دیگر گران‌تر است؟
براساس آماری که مرکز آمار ایران ارائه کرده، در تابستان امسال ۵۴ درصد مردم سفر رفته‌اند، اما براساس همین داده‌ها، متوسط تعداد سفر خانوار ایرانی در سه ماه تعطیلی تابستان فقط یک نوبت ثبت شده است. ضمن آن که ۳۸.۴۳ درصد هدف اصلی سفرها برای دیدار بستگان بوده و مهمتر آن که ۷۱ درصد سفرها با اقامت خانواده در خانه آشنایان و بستگان همراه بوده و سهم اقامت در اقامتگاه‌های عمومی مثل هتل و مهمانسرا هم فقط ۴ درصد بوده است. متوسط همراهان در سفرهای داخلی و خارجی نیز به ترتیب ۳ و ۲ بوده است. علاوه‌بر این، از میان جمعیت سفر رفته‌ها فقط ۳.۰۵ درصد با تور رفته‌اند و حدود ۹۷ درصد دیگر ترجیح داده‌اند با وسیله نقلیه شخصی و یا عمومی راهی سفر شوند.
سهم سفر رفتن از میان تفریحات ایرانیان چقدر است؟
سفر رفتن تقریبا برای همه مردم جهان تفریح محسوب می‌شود اما سهم سفر در تفریحات ایرانیان کجاست؟ آمارها نشان می‌دهد که سفر رفتن ایرانیان بیشتر به تعطیلات تابستان خلاصه می‌شود و نیمی از مردم توان سفر رفتن را ندارند. اما آمارهایی که بانک مرکزی از بودجه خانوار در سال ۱۳۹۴ منتشر کرده نشان می‌دهد که جای سفر رفتن در میان تفریحات خانوارهای ایرانی خالی است. براساس آمار بانک مرکزی، در سال ۸۴ تفریح و امور فرهنگی ۲۰۱ هزار تومان برابر با ۳.۲ درصد از کل هزینه‌های خانوار را به خود اختصاص می‌داد. در سال ۱۳۸۵ نیز خانوارها ۲۱۴ هزار تومان از بودجه سالانه خود را صرف تفریح می‌کردند که برابر با ۳ درصد از کل بودجه بود. اما بعد از آن با ادامه شیب کاهشی، این میزان به کمتر از ۳ درصد از سبد خانوار رسید. در سال ۱۳۹۴ سهم تفریح در بودجه خانوار به ۲ درصد رسید و هزینه‌ای که به آن اختصاص می‌دادند، نسبت به سال پیش از آن ۱۰ درصد کاهش یافت.
بانک مرکزی هنوز جزئیات مربوط به بودجه خانوار و وضعیت دهک‌های مختلف را در سال ۱۳۹۴ منتشر نکرده است اما بررسی گزارش سال ۱۳۹۳ نشان می‌دهد هزینه تفریح و امور فرهنگی در سبد مصرفی خانوارها تا دهک دهم ۷۵۰ هزار تومان بوده است وبعد از آن در دهک هشتم به ۹۷۴ هزار تومان می‌رسد. دهک دهمی‌ها نیز که اوقات تفریحشان را در مگامال‌های شمال شهر می‌گذرانند دو میلیون و ۸۰۰ هزار تومان در سال ۱۳۹۳ برای تفریح و امور فرهنگی و دو میلیون و ۵۹۹ هزار تومان برای رستوران و هتل خرج کرده‌اند. هزینه پوشاک نیز در دهک هفتم یک میلیون و ۵۲۴ هزار تومان و در سبد مصرفی دهک دهم، ۵ میلیون و ۱۴۶ هزار تومان بوده است. البته این ارقام به صورت میانگین است و نقاط شهری کل کشور را دربرمی‌گیرد. بر اساس بررسی‌های میدانی در مراکز خرید شمال تهران ارقامی که برای مخارج تفریحی کل سال مرفه‌ترین قشر شهرنشین اعلام شده است، تنها در یک روز گردش لاکچری‌های شمال شهری در پالادیوم و سام سنتر خرج می‌شود. این آمارها و ارقام در حالی است که سهمی از سفر رفتن در میان تفریحات ایرانیان به چشم نمی‌خورد.
دلیل گران بودن سفر در ایران چیست؟
بالابودن خرج و مخارج سفر دلیل اصلی محروم شدن نیمی از مردم از سفر است اما دلیل گران بودن سفر در ایران چیست؟ احمد اصغری، رئیس کمیسیون گردشگری اتاق ایران به این سوال پاسخ داده و دلیل بالا بودن هزینه‌های سفر را مناسب نبودن زیرساخت های حوزه گردشگری می‌دانند. دلیلی که ابوالفضل ثمری، کارشناس گردشگری نیز آن را تایید می‌کند. او در گفت و گو با «ابتکار» می گوید: قطعا هزینه سفر برای اقشار متوسط و دهک‌های پایین جامعه بیشتر از لذت سفر است.
هزینه‌های بالای اقامت در هتل 2 ستاره در اهواز برابری با یک هتل 3 ستاره در تهران دارد. وقتی هزینه‌های اقامت و رفت و آمد بالا باشد قطعا کسی که می‌خواهد سفر کند، سفر به کشورهای خارجی را انتخاب می‌کند. هزینه سفر در کیش با هزینه سفر در دبی برابری می‌کند. از سوی دیگر خدماتی که در کشورهای دیگر ارائه می‌شود با خدمات داخل ایران مطابقت ندارد.
این کارشناس با بیان اینکه هزینه‌های بالای سفر شامل هزینه اقامت و هزینه رفت و آمد می‌شود، می‌افزاید: بالا و پایین رفتن نرخ اقامت و رفت و آمد در دست مدیریت منابع بالاتر است. او با بیان اینکه درآمد جذب یک گردشگر برابر با فروش 15 بشکه نفت است، ادامه می دهد: یک اصل بازار یابی می گوید که همیشه باید درصدی از فروش خود را برای مشتری در نظر بگیرید. یعنی از سود خود کم کنید و به سود مشتری اضافه کنید؛ وقتی این اتفاق بیفتد قطعا منافع برد برد می‌شود و ورودی زیاد می شود. در نتیجه خروجی بهتری خواهید داشت. وقتی هیچ گونه تخفیفی یا خدماتی برای گردشگران در نظر گرفته نشود، مسلما خروجی خوبی از درآمد گردشگری نیز عاید نخواهد شد.
او با اشاره به اقدامات دولت در زمینه گردشگری بیان کرد: بانک گردشگری را برای افزایش تسهیلات به گردشگران افتتاح کردند اما این بانک هر تسهیلاتی به غیر از تسهیلات گردشگری ارائه می‌کند. کارت سفرهایی که این بانک ارائه کرد از سوی برخی از هتل‌ها مورد قبول واقع نشد.
این کارشناس گردشگری به نبود نظارت بر دستورات و قوانین در حوزه گردشگری اشاره می‌کند و می‌افزاید: مسلما هر هتل یا محل اقامت یا هر شرکت حمل و نقلی باید تابع مقررات و قوانینی باشد که از سوی مراجع بالا تصویب شده است. یکی از دلایل گرانی سفر در ایران عدم نظارت قوانین و مقرارت است. بالا رفتن قیمت‌های هتل ها و محل های اقامت و همچنین بالا رفتن هزینه های حمل و نقل در کشور در زمان اوج سفرهای داخلی از جمله مشکلاتی است که کشور با آن روبروست. او با اشاره به اقدام سازمان میراث فرهنگی مبنی بر تاسیس هتل‌ها و محل‌های اقامت بیان می کند: افزایش تعداد هتل‌ها می‌تواند بر پایین آمدن قیمت سفر تاثیر گذار باشد. وقتی که رقابت زیاد شود هزینه ها کمتر خواهد شد. زمانی در خیابان ولی عصر از سرای عباس آباد تا میدان ونک 2 هتل بود که 2 رستوران بیشتر نداشتند. در کنار این هتل ها وقتی رستوران‌ها و چلوکبابی ها تاسیس شد بازار این دو هتل کساد شد. قطعا اگر هتل‌ها و محل‌های اقامت بیشتر شود خدمات بیشتر می شود و هزینه کاهش پیدا می‌کند.
گرچه بعید به نظر می رسد که هزینه‌های سفر در ایران به همین زودی‌ها پله‌های رکود را پشت سر بگذارد اما مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان گردشگری و میراث فرهنگی از پرداخت «یارانه سفر» به گردشگران ایرانی خبر داده است. به گفته او قرار است، ۲۰ درصد از هزینه سفر به ۷ مقصد گردشگری در قالب یارانه سفر پرداخته شود تا گردشگران بیشتری به مناطق کمترشناخته شده سفر کنند. امید است که این تلاش‌ها مثمر ثمر باشد تا 46 درصد از جمعیت ایران نیز طعم سفر را بچشند.
اخباراجتماعی - ابتکار